Pleonazm czyli masło maślane
Pleonazm to zjawisko powszechnie stosowane przede wszystkim w mowie potocznej. Zdarza się, że na co dzień używamy związku wyrazowego, w którym jedna część wypowiedzi zawiera te same treści, które występują w drugiej części. Zależność między tymi wyrazami jest nadrzędno-podrzędna.
Najpopularniejsze pleonazmy to:
- kopnąć nogą
- równe połowy
- masło maślane
- pełny komplet
- banalnie proste
- akwen wodny
- spadać w dół
- podnieść do góry
- wrócić z powrotem
- cofać się do tyłu
- tworzyć utwór
- kontynuować dalej
- okres czasu
- miesiąc czasu
- wzajemna współpraca
- fakt autentyczny
- sędziwy starzec
- geneza powstania
- martwy trup
- zabić na śmierć
- potencjalnie możliwy
Dlaczego takie zestawienia budzą kontrowersje?. Przyjrzyjmy się niektórym z nich.
- pełny komplet – skoro mamy komplet, to znaczy, że niczego nie brakuje i zestaw stanowi całość,
- akwen wodny – słowo „akwen” ma związek z aqua, czyli z wodą w języku łacińskim, akwen może być tylko wodny no bo czy ktoś widział akwen piaskowy?
- spadać w dół – podstawowe prawo grawitacji na Ziemi sprawia, że spadać można tylko w dół a nie inaczej.
Niekiedy pleonazmy stosuje się celowo:
- do konstrukcji figur retorycznych np. najbielszy odcień bieli,
- dla wzmocnienia siły ekspresji np. w utworach literackich,
- dla osiągnięcia efektu humorystycznego.
Formalnie pleonazmami są również niektóre wyrażenia skrótowcowe, na przykład związane z :
- techniką (artykuły AGD, pamięć RAM, dioda LED, płyta CD, komputer PC),
- prawem i administracją (numer NIP, podatek VAT, rejestr KRS)
- medycyną (wirus HIV).
W praktyce takie połączenia są upowszechnione i nie budzą zastrzeżeń środowisk zajmujących się poradnictwem językowym.
Mimo wszystko, pleonazmy zalicza się do błędów stylistycznych i logicznych. Czasami więc lepiej pójść na skróty i mówić prościej, ale poprawnie.
zobacz też: tautologia
opracowane na podstawie : https://polszczyzna.pl; Wikipedia