Pleonazm czyli masło maślane

Pleonazm to zjawisko powszechnie stosowane przede wszystkim w mowie potocznej. Zdarza się, że na co dzień używamy związku wyrazowego, w którym jedna część wypowiedzi zawiera te same treści, które występują w drugiej części. Zależność między tymi wyrazami jest nadrzędno-podrzędna.

Najpopularniejsze pleonazmy to:

• kopnąć nogą
• równe połowy
• masło maślane
• pełny komplet
• banalnie proste
• akwen wodny
• spadać w dół
• podnieść do góry
• wrócić z powrotem
• cofać się do tyłu
• tworzyć utwór
• kontynuować dalej
• okres czasu
• miesiąc czasu
• wzajemna współpraca
• fakt autentyczny
• sędziwy starzec
• geneza powstania
• martwy trup
• zabić na śmierć
• potencjalnie możliwy

Dlaczego takie zestawienia budzą kontrowersje?. Przyjrzyjmy się niektórym z nich.

• pełny komplet – skoro mamy komplet, to znaczy, że niczego nie brakuje i zestaw stanowi całość,
• akwen wodny – słowo „akwen” ma związek z aqua, czyli z wodą w języku łacińskim, akwen może być tylko wodny no bo czy ktoś widział akwen piaskowy?
• spadać w dół – podstawowe prawo grawitacji na Ziemi sprawia, że spadać można tylko w dół a nie inaczej.

Niekiedy pleonazmy stosuje się celowo:

• do konstrukcji figur retorycznych np. najbielszy odcień bieli,
• dla wzmocnienia siły ekspresji np. w utworach literackich,
• dla osiągnięcia efektu humorystycznego.

Formalnie pleonazmami są również niektóre wyrażenia skrótowcowe, na przykład związane z :

• techniką (artykuły AGD, pamięć RAM, dioda LED, płyta CD, komputer PC),
• prawem i administracją (numer NIP, podatek VAT, rejestr KRS)
• medycyną (wirus HIV).

W praktyce takie połączenia są upowszechnione i nie budzą zastrzeżeń środowisk zajmujących się poradnictwem językowym.

Mimo wszystko, pleonazmy zalicza się do błędów stylistycznych i logicznych. Czasami więc lepiej pójść na skróty i mówić prościej, ale poprawnie.

zobacz też: tautologia

opracowane na podstawie : https://polszczyzna.pl; Wikipedia